از آنجایی که بیش از ۸۰ درصد تأثیر ما از جهان، از طریق ارتباط بصری به وجود میآید، بنابراین ادراک ما از فضا وابسته به میزان روشنایی آن است. نور بهعنوان نمادی از پویایی و جریان زندگی، در فعالیت شبانه شهرهای امروزین بهعنوان مکانی شبانهروزی نقش مهمی ایفا مینماید. نور تنها، ابزاری برای روشن کردن فضا نیست، بلکه خود میتواند فضا را به وجود آورد و خواص فضا شامل رنگ و بافت را تغییر داده یا بر آن تأکید کند.
از آنجایی که مهمترین شاخصه مدیریت شهری موفق، توانایی پاسخ به نیازهای شهروندان است، نورپردازی صحیحِ اماکن شهری میتواند نیاز شهروندان به فعالیتی امن و دلپذیر در ساعات شب را مرتفع نموده و تأثیری خوشایند بر روان آنها داشته باشد. به همین دلیل، امروزه در شهرهای پیشرو، مجموعه مدیریت شهری در تعاملی مثبت با متخصصان نورپردازی، نگرشی اجتماعی به نورپردازی شهری را دنبال نموده و با استفاده از آن، درصدد ایجاد ارتباط میان شهروندان و محیط شهری است.
در شهرها، علاوه بر عناصر و اجزای کالبدی تشکیلدهنده فضا شامل کف، سقف، بدنه و عناصر مستقر در فضا، عناصر غیرکالبدی شامل رفتارها و فعالیتهای در حال انجام در فضا نیز از اجزای اصلی فضای شهری بوده و تمام این موارد بهعنوان موضوع اصلی نورپردازی شهری به حساب میآیند. در این راستا استفاده صحیح از نورپردازی در شهرها نیازمند شناخت ویژگیهای نور و ارتباط آن با محیط و نیز آشنایی با تأثیر آن بر رفتارهای انسانی دارد که در صورت فراهم آمدن چنین شرایطی، میتوان شاهد پدید آمدن فضاهایی جذاب، مولد و خلاق در سطح شهر بود.
مؤلفههای اصلی نورپردازی شامل هدف نورپردازی، ویژگی منبع نور و موقعیت آن است. در طرحهای نورپردازیِ شهری بسته به اینکه چه عنصری از فضا با استفاده از کدام منبع نوری و با چه زاویهای نورپردازی شود، حس و کیفیت متفاوتی را به وجود میآورد. چنین نورپردازی برای آنکه بتواند بر کارایی فضا بیفزاید، میبایست در ارتباط با نظم بصری، جهتها و هویت شهری باشد.
هریک از فضاهای شهری دارای هویت و بار معنایی خاص خود است که از طریق عواملی ذهنی به مخاطب و ناظر القا میشود. بنابراین نورپردازیِ فضا باید در راستای توقعاتی باشد که از محیط انتظار میرود. بهعنوان مثال، در نورپردازی یک فضای تاریخی باید خاطرهانگیزی و قدمت آن مورد تأکید قرار گیرد. بر این اساس، نورپردازی هر مکان نباید منافاتی با حال و هوای محیط داشته باشد، بلکه باید هویت مکانی آن را تقویت نماید.
کارشناسان حوزه شهری معتقدند «خوانایی، زیبایی و امنیت»، اصلیترین اهداف نورپردازی فضاهای شهری محسوب میشوند. «خوانایی» فضاهای شهری شامل نورپردازی به جهت شناسایی بهتر مسیر و فضا مانند معابر و راههای ارتباطی، فضاهای فعال در شب، نقاط مرجع، تابلوهای اطلاعرسانی و تبلیغاتی و نقاط پرحادثه مانند محل عبور عابران پیاده است. بهعنوان مثال، بر اساس بررسیهای به عمل آمده توسط کمیته بینالمللی روشنایی (CIE)، علیرغم آنکه تنها ۲۵ درصد از کل رفت و آمد وسایل نقلیه در شب انجام میشود، نزدیک به ۵۰ درصد از تصادفات خسارتبار در همین ساعات رخ میدهد که استفاده مؤثر از نورپردازی در جهت خوانایی هرچه بیشتر مسیرهای تردد خودروها میتواند چنین آمارهایی را کاهش دهد.
«زیبایی» بهعنوان دومین هدف نورپردازی شامل برجسته نمودن پتانسیلهای شهری، استفاده در مناسبتهای خاص در زمانها و مکانهای مشخص برای ایجاد فضاهای خاطرهانگیز و هویتساز و نیز جلوگیری از ایجاد آلودگیهای نوری در سطح شهر میشود. بهرهمندی از چنین ابزاری با نگاهی زیباشناختی، علاوهبر افزایش ایجاد جذابیت بصری برای شهروندان، میتواند نقش مهمی در تقویت گردشگری شهری ایفا نماید. بهعنوان مثال، پس از شیوع بیماری سارس و رکود شدید صنعت گردشگری شهر هنگکنگ، مدیران شهری با اجرای یک طرح نورپردازی در هجده بنای شاخص شهر، شاهد افزایش بیش از ۳۰ درصدی تعداد گردشگران شهری بودهاند.
«امنیت» نیز یکی دیگر از اهداف نورپردازی شهری است، چرا که با افزایش قابلیت دیدن و دیده شدن میتوان از وقوع جرم و بزه جلوگیری کرد و فضای امنی برای انجام فعالیتهای اجتماعی و اقتصادی در شهرها بهوجود آورد. کلاویس وینتر هاگر، معمار برجسته آلمانی، میگوید: «در زندگی شهری و شهرنشینی، رفتهرفته نقش ستارگان کمرنگتر میشود در حالی که باید دوباره به آنها نظر بیفکنیم و با الهام از آنها، نور مناسب شب را به شهرها هدیه کنیم».